230. rocznica Uchwalenia Konstytucji 3 Maja
3 maja 1791 roku Sejm Wielki, zwołany w październiku 1788 roku, uchwalił Konstytucję Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Była pierwszą konstytucją w Europie i drugą -po amerykańskiej z 1787 r - na świecie.
Konstytucja 3 Maja obowiązywała zaledwie 15 miesięcy. Zapoczątkowała reformę ustroju Polski , ale nigdy nie została w pełni wprowadzona w życie, a mimo to przeszła do historii jako jedno z najważniejszych wydarzeń w dziejach I Rzeczypospolitej i jest powodem do dumy Polaków.
Dzień 3 maja został uznany za święto już 5 maja 1791 roku.
Celem ustawy rządowej miało być ratowanie Rzeczypospolitej, której terytorium zostało uszczuplone w wyniku I rozbioru przeprowadzonego przez Prusy, Austrię i Rosję w 1772 r.
Konstytucja:
- wprowadzała trójpodział władzy na władzę: ustawodawczą (sejm i senat czyli Parlament), wykonawczą (król na czele Straży Praw) oraz sądowniczą,
- znosiła liberum veto, co wzmocniło rolę sejmu,
- likwidowała wolną elekcję, wprowadzając zasadę dziedziczenia tronu,
- znosiła podział Rzeczypospolitej na Polskę i Litwę, ustanawiając jedno państwo – Rzeczpospolitą Polską,
- pozbawiała praw wyborczych łatwo przekupną szlachtę gołotę, osłabiając pozycję magnaterii,
- wzmacniała pozycję mieszczan ( umożliwiono im nabywanie ziemi, nobilitację do tytułu szlacheckiego i sprawowanie urzędów),
- Zapowiadała poprawę sytuacji chłopów.
Dzieło Konstytucji 3 Maja zostało udaremnione. Nastąpiły rządy targowiczan – prześladowanie reformatorów i ich zwolenników. Wielu patriotów musiało uciekać z kraju.
Konsekwencją przegranej Polaków był II rozbiór Polski w 1793 roku, a następnie w 1795 roku III rozbiór, który zlikwidował niepodległe państwo polskie na 123 lata.
Po odzyskaniu niepodległości rocznica Konstytucji 3 Maja została uznana za święto narodowe uchwałą z 29 kwietnia 1919 roku.
Święto zniosły władze komunistyczne w 1951 roku. Powróciło do kalendarza świąt państwowych 6 kwietnia 1990 roku.
Aktualnie obowiązuje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku.
Autorami Konstytucji 3 maja byli m.in.: król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj i Stanisław Małachowski.
